-
1 ут чаткысы
и́скра -
2 тамугъ
= тамук; сущ.; разг.; см. тәмугкаенананың якшысы - тамук утының чаткысы — (посл.) (букв. (да́же) хоро́шая из свекро́вей - и́скра от а́дского пла́мени)
-
3 ут
I сущ.1) ого́нь, огонёк; пла́мя || о́гненныйҗем-җем килеп, утлар яна — сверка́ют огни́
чыршы утлары — огни́ ёлки
йортны ут чорнап алган — дом объя́т пла́менем
учакка ут ягып җибәрү — развести́ ого́нь в очаге́
2) пожа́рурманда ут чыккан — в лесу́ возни́к пожа́р
утны сүндерү — потуши́ть пожа́р
ут чыгару — вы́звать пожа́р
3) воен. ого́нь; стрельба́, пальба́ || огнево́йартиллерия уты — артиллери́йский ого́нь
ут ачу — откры́ть ого́нь
ут астында калу — попада́ть под обстре́л
4) перен. ого́нь, бойутка керәм — иду́ в бой ( в огонь)
5) перен. ого́нь, пыл, пла́мя || о́гненный, пла́менныймәхәббәт уты — пла́мя любви́
йөрәккә ут кабызу — заже́чь пла́мя в се́рдце
күзләрендә ут — в глаза́х огоньки́
сугыш уты — пла́мя войны́
6) перен. жар, ( высокая) температу́ра; лихора́дкабала ут эчендә — ребёнок весь в жару́
ул ут эчендә саташып ята — он бре́дит с высо́кой температу́рой
7) светтәрәзәдәге ут яктысы — свет в окне́
ут кабызу — заже́чь свет
ут сүндерү — погаси́ть свет
8) разг. электри́чествоут өчен түләү — заплати́ть за электри́чество
9) в знач. прил.; перен. горя́чий, отча́янныйут хатын — отча́янная же́нщина
ут холык — горя́чий хара́ктер
•- ут алу- ут ачу
- ут кабу
- ут корты
- ут кутыры
- ут күршесе
- ут ноктасы
- ут салу
- ут сүндергеч
- ут тавы
- ут ташы
- ут төртү
- ут төртүче
- ут үләне
- ут чаткысы
- ут чыгару
- ут шәүләсе
- ут яктысында
- утка күренү
- утка табынучы
- утка чыдам
- утка чыдамлы
- утка чыдамлы материаллар
- утка чыдамлылык••ут белән су арасында — меж двух огне́й
ут борчасы — шалу́н, непосе́да
ут йоту — си́льно горева́ть, кручи́ниться; кручи́на
ут йөгерү — появле́ние стра́ха, боя́знь
ут өермәсе — о́гненный шквал
ут уйнату — де́лать спо́ро, рабо́тать с огонько́м
күзләре ут чәчә — его́ (её) взгляд пыла́ет огнём
ут чыккан кебек ашыгу — спеши́ть, как на пожа́р
ут чыкканмы әллә? — не на пожа́р ведь?
ут ягып талашу — руга́тельски руга́ться
ут яну — горе́ть пла́менем, пыла́ть
утка бастыру — зада́ть жа́ру, зада́ть пе́рцу
утка керосин сибү — (под)ли́ть ма́сла в ого́нь
утсыз төтен булмый — (посл.) нет ды́ма без огня́; где дым, там и ого́нь
уттан алып суга салу — ( кинуть) из огня́ да в по́лымя
уттан котылу, суга төшү — (попа́сть) из огня́ да в по́лымя
- ут капкандайуттан курыккандай курку — боя́ться как огня́
- ут кебек
- ут күз
- ут күзле
- ут чәчү
- ут чыккан кебек
- утка салу II сущ.; уст.трава́, травяни́стое расте́ние ( встречается в составных названиях растений)- ут агасы -
4 чаткы
сущ.1) в разн. знач. и́скра || искрово́йчаткы җемелдәве — искрово́е мерца́ние
чаткыдан ялкын кабына — из и́скры возгора́ется пла́мя
чаткылар чәчелде — посы́пались и́скры
2) блестя́щая, светя́щаяся то́чка (дождевых капель на солнце, драгоценных камней, украшений)3) перен. про́блеск, лу́чик, зача́ток како́го-то чу́вства (надежды, счастья, таланта, свободы)өмет чаткысы — и́скра наде́жды
күзләрендәге шаян чаткылар — шаловли́вые и́скры в глаза́х
•- чаткы чыгару
- чаткы чыгу -
5 шук
1. прил.1) шаловли́вый, озорно́й, скло́нный к ша́лостям, баловству́шук малай — шаловли́вый ма́льчик
2) озорно́й, лука́вый (выражающий задор, лукавство, готовность к озорству)шук елмаю — лука́вая улы́бка
3) развя́зный, де́рзкий; лю́бящий вести́ себя́ развя́зно2. сущ.1) шалу́н, шалу́нья, озорни́к, озорни́ца, прока́зник, прока́зница ( о человеке)2) ша́лость, озорство́; лука́вство; задо́р3. нареч.күзләрендә шук чаткысы — в глаза́х (во взгля́де) и́скра ша́лости
шаловли́во; лука́вошук елмаеп — лука́во улыба́ясь
••шук куллы — на́ руку нечи́ст (нечи́стый), лю́бит моше́нничать; вор, жу́лик
шук телле — о́стрый на язы́к, де́рзкий на язы́к, язви́тельный; языка́стый, языка́тый
-
6 ялтырау
неперех.1)а) блесте́ть, блиста́ть, свети́ться, сия́ть, сверка́ть, сверкну́ть, и́скри́ться, игра́ть, перелива́ться || блеск, блиста́ние, сверка́ниекар бөртекләренең ялтыравы — сверка́ние снежи́нок
бармагында йөзек ялтырый — на па́льце блести́т пе́рстень
еракта ут ялтырый — вдали́ све́тится ого́нь
өмет чаткысы ялтырады — блесну́ла и́скра наде́жды
һәр ялтыраган алтын түгел — погов. не всё то зо́лото, что блести́т
б) перен. сия́ть, сверка́ть ( о глазах)2) блесте́ть, лосни́ться, отсве́чивать, отсве́чиваться ( о гладкой поверхности) || блеск, о́тсветпеләш башы ялтырый — лы́сая голова́ его́ лосни́тся
полировкалы өстәл кояшта ялтырый — полиро́ванный стол отсве́чивает на со́лнце
3)а) блесте́ть, свети́ться, прогля́дывать (о чём-л. светлом)башында ак чәчләр ялтырый — на голове́ просве́чивают седы́е во́лосы
б) свети́ться, видне́ться (сквозь что-л.), просве́чивать•- ялтырап торган
- ялтырый торган
- ялтырап тору
См. также в других словарях:
Татарстан — ТНВ ОАО Телерадиокомпания Новый Век … Википедия
Сибирскотатарская литература — Сибирскотатарская литература литературные произведения сибирскотатарского этноса, уроженцев Сибири, тематически связанные с сибирскими татарами на сибирскотатарском, русском, татарском языках. Литературовед Ф. З. Яхин пишет:… … Википедия
елдырым — 1. Төнлә яки кичен офык читендә ялт йолт итә торган яктылык чаткысы; Арыш камчылау; Аҗаган 2. күч. Үткен, өлгер; хәйләкәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
нур — (НУРЛЫ) (НУРЛЫЛЫК) (НУРСЫЗ) – 1. Яктылык чыганагыннан сузылган яки ялтырап торган әйбердән чагылган яктылык сызыгы. күч. Берәр нәрсәнең тиз арада, көтелмәгәндә күренеп китүе, чаткысы өмет нуры 2. күч. Ачыклык, ягымлылык, җылылык (күздә, йөздә) 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пыску — (ПЫСКЫТУ) – 1. Ялкынланмыйча, акрын гына төтен чыгарып яну. Ялкыны сизелер сизелмәс булып яну 2. сөйл. Пыскаклау 3. күч. Бик аз гына, сизелер сизелмәс дәрәҗәдә булу (тормыш, уй, хис һ. б. ш. тур.). Эчтән генә, кешеләргә сиздермичә генә берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаткы — 1. Янып торган яки утлы матдәнең бер вак кисәге (гадәттә сибелеп оча) 2. Нәр. б. ялтырап торган бик вак кисәге; ялтырап, нурланып торган бик кечкенә нәрсә 3. күч. Нин. б. хис, кичереш, фикер яки сәләтнең һ. б. ш. чагылышы, башлангыч билгесе.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
электр — 1. Материянең корылмалы кисәкчекләре; электрон, позитрон, протон һ. б. хәрәкәтеннән торган энергия формасы. с. Шуңа хас э. чаткысы 2. Халык хуҗалыгында һәм көнкүрештә файдаланыла торган шундый энергиянең бер төре. с. Шул энергияне тудыра, бирә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге